اَثرات اقتصادی- اجتماعی احداث سد بر روستاهای بالادست (مطالعه موردی: سد معشوره در استان لرستان)

سد یکی از طرح های عظیم توسعه ای کشورها محسوب می شود. با اجرای این طرح، دریاچه ای در پشت سد تشکیل و سطح قابل توجهی از اراضی آب پوشیده می شود که این سطوح حواشی رودخانه ها و دره ها محل سکونت و ارتزاق افراد زیادی بوده و هست. امروزه احداث سد منافع و مضرات اقتصادی- اجتماعی زیادی داشته و تلاش می شود تا در قالب بررسی آثار این طرح، بیشترین منفعت و کمترین ضرر حاصل شود. هدف اصلی این تحقیق سنجش نگرش ساکنان 14 روستای بالا دست سد از اثرات اقتصادی-اجتماعی ساخت سد معشوره در استان لرستان، بر زندگی آن هاست. جامعه آماری در این تحقیق دو گروه مختلف از ساکنان روستاها ی بالا دست سد معشوره بودند که یک گروه شامل افراد بالای 18 سال روستاهای بالا دست سد ( 1196n= ) بودند که 290 نفر از آن ها بر اساس فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب و با روش نمونه گیری طبقه بندی احتمالی سهم هر روستا از کل 290 نفر مشخص و با استفاده از روش تصادفی سیستماتیک افراد هر روستا مشخص و پرسشنامه در بین افراد توزیع شد. گروه دیگر شامل اعضای دهیاران (در صورت نداشتن دهیار، یک عضو از اعضاء شورا) هر یک از روستاهای مورد مطالعه ( 14n= ) بودند. متغیرهای قابل سنجش پرسشنامه، دو دسته متغیرهای اقتصادی شامل:«اختلافات ملکی، تغییر در مشاغل ، تغییر در کاشت و نوع بهره برداری از اراضی، افزایش ساخت و ساز، افزایش رقابت اقتصادی و تصاحب املاک، تبدیل مراتع و اراضی شیبدار به باغ و افزایش تقاضای خرید و فروش املاک»و متغیرهای اجتماعی شامل: «رونق گردشگری و افزایش درآمد، میزان همکاری و مشارکت ساکنان با هم، میزان بازگشت مهاجران، افزایش امنیت، مهاجرت اجباری و تبعات آن و میزان رضایت ساکنان از اجرای پروژه» بودند. بعد از جمع آوری داده ها، با استفاده از نرم افزارspss رابطه ای معنا دار بین متغیر سن افراد با میزان رضایت از اجرای پروژه و مقصد مهاجران در آینده تأیید و نگرش ساکنان در دو مقطع زمانی قبل و بعد از احداث سد و نگرش دو گروه از ساکنان بر اساس میزان اَراضی که از آنان آب پوشیده می شود درباره متغیرهای اقتصادی و اجتماعی مورد سنجش قرار گرفت. بر طبق نتایج بدست آمده تفاوت قابل ملاحظه ای در نگرش ساکنان در دو مقطع زمانی قبل و بعد از احداث سد و نگرش دو گروه براساس میزان آب پوشیده شدن اراضی شان وجود داشت و این بیانگر تغییرات ایجاد شده در ابعاد اقتصادی-اجتماعی ساکنان بر اثر ساخت سد معشوره است. بخش دیگر تحقیق شامل گردآوری و تحلیل داده ها در قالب مدلswot است در نهایت مشخص شد؛ با وجود نقاط قوت زیاد این طرح، ساکنان نگرانی های عمیقی در رابطه با از دست دادن شغل، نابودی تعلقات اجتماعی، فرهنگی ، مهاجرت اجباری و متوقف شدن طرح های توسعه ای در روستاها دارند.